Búin með kvótann

Fyrir stuttu skýrði Halldór Ásgrímsson, formaður Framsóknarflokksins og forsætisráðherra, frá því að hann hefði ákveðið að segja af sér. Það er fátítt á Íslandi að stjórnmálamenn segi af sér, ég hreinlega man ekki eftir því að slíkt hafi gerst frá því að ég komst til manns og fór að fylgjast með fréttum. Elstu menn vilja þó meina að þetta sé ekki einsdæmi í stjórnmálasögu landsins því að ákveðinn maður sem nú er sendiherra hafi einhvertíma á síðustu öld tekið pokann sinn.

Hverju sem því líður er ljóst að um þessar mundir eru viss tímamót í íslenskri pólitík. Þegar yfirstandandi kjörtímabil, sem nú brátt er á enda, er tekið til umfjöllunar er eflaust hægt að segja að ýmislegt jákvætt hafi gerst fyrir tilstilli ríkisstjórnarinnar. Engu að síður er tvennt, að mínu mati, sem hæst ber í sögulegum skilningi. Því miður get ég þó ekki með góðri samvisku sagt að þau mál séu ríkisstjórn landsins til framdráttar.

Hið fyrra er sú ákvörðun að lýsa Írökum stríð á hendur og virða þar með að vettugi bæði alþjóðalög og „ævarandi hlutleysi“ Íslands. Líkt og kunnugt er var réttlæting þessarar ákvörðunar afar umdeild, svo vægt sé til orða tekið, þ.e. að hinum frjálsa heimi stæði ógn af meintri gereyðingavopnaeign einræðisherrans þáverandi og tengslum hans við hryðjuverkasamtök á borð við Al Kaída. Eða eins og Halldór orðaði það í samtali við Morgunblaðið þann 10. janúar 2004 þegar menn gerðu að því skóna að íslendingar hefðu fundið sinnepsgas í Írak: „Þetta er í fyrsta sinn sem efnavopn finnast í Írak, en það var meint efna-, lífefna- og kjarnavopnaeign Íraka sem var helsta ástæða þess að ráðist var inn í landið. Hefur slíkra vopna verið leitað án árangurs síðan. Ég tel að hér sé um að ræða heimsatburð. Ég er stoltur og þakklátur íslensku sérfræðingunum fyrir þeirra stóra þátt í þessu máli.“ Vart þarf að fjölyrða um þá staðreynd að grunur manna um gasið reyndist rangur, umrædd gereðingarvopn fundust aldrei þrátt fyrir ákafa leit og öll önnur rök fyrir stríðsrekstrinum, að undanskildum þeim að stríðið snúist fyrst og fremst um yfirráð náttúruauðlinda, hafa heldur ekki reynst á rökum reist. En hvers vegna ætli ríkisstjórnin hafi tekið svo vafasama ákvörðun og raun ber vitni? Hvers vegna var ákveðið að setja Ísland á lista hinna viljugu þjóða? Nú þegar herinn er loksins farinn að pakka saman hljóta flestir að vera búnir að átta sig á því að þetta útspil ríkisstjórnarinnar á sínum tíma var örvæntingarfull tilraun til að halda í herinn og öllu sem honum fylgir. Af þessu er ljóst að stuðningur ríkisstjórnarninnar við innrásina í Írak er sögulegt pólitískt klúður.

Hið seinna er sú staðreynd að á kjörtímabilinu neitaði forseti Íslands í fyrsta sinn í sögu Lýðveldisins að staðfesta lög sem Alþingi hafði samþykkt. Það að forseti Íslands skuli skuli í fyrsta sinn beita því neitunarvaldi sem honum er falið hlýtur að teljast til stórtíðinda og í beinu framhaldi verða menn að spyrja sig um ágæti þeirra laga sem forseti landsins gat ekki samþykkt.

Halldór hefur vissulega tryggt að nafn hans verður skráð í sögubókum landsins um ókomin ár. Reyndar var hann löngu búinn að því áður en hann gerðist svo frægur að segja af sér. Ég hef heyrt Halldór kallaðan „Páfa kvótakerfisins“. Hvort viðeigandi er að leggja nafn Halldórs við stöðu trúarleiðtoga veit ég ekki en ég geri engu að síður ráð fyrir því að hann hafi átt sinn þátt í því að koma kvótakerfinu á laggirnar. Þrátt fyrir að kvótakerfinu hafi verið komið á löngu áður en maðurinn sem í dag er sendiherra sagði af sér hérna um árið vona ég að mér bregðist ekki bogalistin þegar ég legg saman tvo og tvo og fæ út að kvótakerfið hafi rústað efnahag almennings í hverju sjávarplássinu á fætur öðru síðastliðna tvo áratugi eða svo. Af hverju sárabætur landsbyggðarinnar eiga svo að felast í álbræðslu fæ ég hins vegar engan vegin skilið, sama hversu vandlega ég legg saman, dreg frá eða deili.

Margfeldisáhrifin liggja engu að síður fyrir. Efnahagskreppa er yfirvofandi og þriðji maðurinn sest brátt í stól forsætisráðherra á innan við tveggja ára tímabili. Álíka mikið fer orðið fyrir fylgi framsóknar og efnavopnum Íraka í den, enda hefur flokksforystan fyrir löngu vaxið frá kjósendum sínum og háir nú, í sögulegum pólitískum skilningi, sitt dauðastríð.